دستگاه ماهور یکی از گسترده‌ترین دستگاه‌های موسیقی ایرانی است و در ردیف‌های گوناگون در حدود ۵۰ گوشه دارد. دستگاه ماهور به علت حالت و ملودی روانی که دارد اغلب به صورت موسیقی شاد در جشن‌ها و اعیاد نواخته می‌شود. این دستگاه دارای گوشه‌های متنوعی است که با مقام‌های کاملاً متفاوت در سه بخش بم، میانی و زیر اجرا می‌شود. ناگفته نماند تمام گوشه‌ها به وسیلهٔ فرود به درآمد رجعت می‌کنند.
طبق تعبیر متافیزیکی استاد مجید کیانی درباره ی موسیقی ایرانی ، “ماهور” آغاز روز، آغاز زندگی، شور و جوانی، غرور و توانگری، بی نیازی، سلحشوری و استغنا است. (مقام استغنا در هفت وادی عرفان)
ماهور «دو
ماهور دو، ماهوری است که گام آن از دو شروع می‌شود. یعنی نت شاهد آن دو می‌باشد و در تار وسه‌تار با کوک «دو-سل-دو-دو» نواخته می‌شود. در ماهور دو همه پرده‌ها همنام نت‌ها هستند یعنی به ترتیب دو – ر – می– فا – سل – لا – سی – دو. به بیان دیگر ماهور دو همانند گام ماژور دو در موسیقی کلاسیک است.
| دستگاه‌های موسیقی ایرانی | |
|---|---|
|
ماهور «ر
برای ویلن و کمانچه معادل آن ماهور «ر» می‌باشد که شاهد آن نت «لا» است و نت های «فا» و «دو» نیز دیز می‌شود.
گوشه‌های اصلی و زیر مجموعه‌های آنها
- درآمد: ( نت شاهد آن نت اول گام است یعنی «دو»)
- گوشه گشایش(داد): ( نت شاهد آن نت دوم گام است یعنی «ر»)
- گوشه شکسته: ( نت شاهد آن نت پنجم گام است یعنی «سل»)
- گوشه دلکش: ( نت شاهد آن نت پنجم گام یعنی سل است )
- گوشه عراق: ( نت شاهد آن نت هشتم گام یعنی دو است )
- گوشه راک: (شاهد و ایست آن نت دو یک اکتاو بالاتر از شاهد و ایست درآمد است)
- گوشه فیلی: (شاهد آن فاصله درست پنجم بالاتر از درآمد یعنی «سل» می‌باشد و ایست آن می کرن که البته درصورت بازگشت به ماهور ایست آن مطابق با ایست ماهور خواهد بود)
گوشه‌های ضربی
- کرشمه
- مجلس افروز
- خسروانی
- چهار پاره
- زنگوله
نام گوشه و رنگ‌ها
- درآمد
- کرشمه
- آواز
- مقدمه داد
- داد
- مجلس افروز
- خسروانی
- دلکش
- خاوران
- طرب انگیز
- نیشابورک
- نصیرخوانی – توسی
- چهارپاره – مرادخوانی
- فیلی
- ماهور صغیر
- آذربایجانی
- حصار ماهور – ابل
- زیرافکن
- نیریز
- شکسته
- عراق
- نهیب
- محیر
- آشورآوند
- اصفهانک
- حزین
- کرشمه
- زنگوله
- راک هندی
- راک کشمیر
- راک عبداله
- کرشمه راک
- سفیر راک
- رنگ حربی
- رنگ یک چوبه
- رنگ شلخو
- ساقی نامه
