یکی از نوازندگان جوان ساز قانون براین اعتقاد است که این ساز آن گونه که باید در میان سازهای ایرانی شناخته نشده و جایگاه متناسب با ظرفیت های خود نیافته است.
قانون از سازهایی است که نوازندگی آن در ایران نیز مانند دیگر کشورهای خاورمیانه و آفریقا رواج دارد، در خصوص تاریخچه ساخت این ساز عده ساخت آنار به افلاطون و برخی به فارابی نسبت داده اند. این ساز همه اکنون به صورت فراگیر در موسیقی عربی و ترکی مورد استفاده قرار می گیرد اما در موسیقی ایرانی کمتر از دیگر سازها توانسته برای خود جایگاهی در گروه نوازی ها پیدا کند. تعداد استادان و مدرسان این ساز نیز در کشور بسیار محدود است و در مقایسه با سازهایی از این خانواده مانند سنتور تعداد نوازندگان کمتری را به خود اختصاص داده است.
امیر مختاری از نوازندگان جوان ساز قانون است که سال های متمادی از وقت خود را صرف فراگیری کرده است، نوازندگی این هنرمند جوان در آیین بزرگداشت حسین خواجه امیری(ایرج) و همکاری با گروه هفت خوان در اثر موسیقی تصویری ˈموسیقی و شاهنامهˈ، بهانه ای برای پرداختن به فعالیت های این هنرمند جوان و ساز قانون شد که حاصل گفت وگوی ایرنا با این نوازنده جوان در ادامه می آید.
**س : ورود شما به عرصه موسیقی کی و چگونه آغاز شد؟
– من از کودکی توسط پدرم با موسیقی آشنا شدم، درواقع پدرم با موسیقی سنتی آشنایی داشت و اولین معلمم در زمینه موسیقی من بود. پدرم با هنرمندان موسیقی در اصفهان آشنایی داشت و در جلسات شعر و موسیقی شرکت می کرد، هم همراه پدر به این جلسات می رفتم و از کودکی به موسیقی علاقمند شدم. یادم می آید که در سن چهار سالگی، پدرم اولین گوشه ی موسیقی را به من یاد داد، گوشه ˈبختیاریˈ در دستگاه همایون با شعر ˈسحر بلبل حکایت با صبا کردˈ .
**س : از میان سازهای مختلف چرا قانون؟ تعداد نوازندگان این ساز در کشور اندک است و پیدا کردن استاد هم سخت تر است، خیلی از جوانان ترجیح می دهند سازهای دیگری مانند تار، ویلون، کمانچه و یا سنتور را برای آموزش انتخاب کنند، چه چیزی در ساز قانون باعث شد تا این ساز را انتخاب کنید؟
– از کودکی صدای ساز قانون را دوست داشتم و به فراگیری علاقه مند بودم ولی به دلیل نبود استاد در اصفهان مجبور شدم، ساز سنتور را برای فراگیری انتخاب کنم. سال ۸۳ فعالیت جدی در موسیقی را شروع کردم و برای یادگیری سنتور از محضر استاد مهدی اکبری بهره مند شدم در مهرماه همان سال با ورود به هنرستان موسیقی اصفهان از کلاس های استاد رضایی نژاد و در سال ۸۶ نیز از محضر استاد اختیاری بهره مند شدم. پس از فارغ التحصیلی از هنرستان، با ورود به دانشگاه علمی کاربردی اصفهان بالاخره به سازی که عاشقانه دوستش داشتم رسیدم و قانون را به عنوان ساز اصلی انتخاب کردم اما دراصفهان استاد این ساز نبود و دانشگاه هم مدرس قانون نداشت.
**س: چرا این ساز قانون نام دارد؟
– دلیل استفاده کردن این اسم برای ساز قانون مثل خیلی از سازهای دیگر به درستی مشخص نیست، سازی مثل تمبک به خاطر صدای تکنیک ˈتم و بک ˈهست که این اسم برایش انتخاب شده ولی خیلی از سازها علت نامگذاری آنها به طور دقیق مشخص نیست، زمان دقیق ساخت ساز قانون هم دقیقا معلوم نیست ولی عده ای معتقدند سازنده این ساز فیلسوف و دانشمند ایرانی ابونصر فارابی است، زیرا در کتاب موسیقی کبیر فارابی نام این ساز ذکر شده است.
**س : در مسیر فراگیری ساز قانون از آموزش های چه کسانی بهره برده اید، آیا در آموزش های آکادمیک موسیقی، آموزش سازی مانند قانون جایگاه دارد؟
– همانطور که بیان شد از کودکی ساز قانون را دوست داشتم و با شنیدن صدای ساز زنده یاد استاد ˈسیمین آقارضیˈ به این ساز علاقه مند شدم، به خاطر علاقه زیاد به این ساز، پس از یک دوره کوتاه نزد استاد پیام حکیم به تهران رفتم و از کلاس های استاد پریچهر خواجه بهره مند شدم. وقتی فهمیدم استاد خواجه سال ها نزد استاد سیمین آقارضی فعالیت داشته، بیشتر خوشحال شدم و در محضر خانم خواجه به فراگیری این ساز مشغول هستم. هم اکنون هم در مقطع کارشناسی موسیقی در دانشگاه هنر کرج افتخار شاگردی وی را دارم.
**س : توانمندی ساز قانون برای اجراهای ارکسترال را چگونه ارزیابی می کنید، در مقایسه با سازهای هم خانواده این ساز مانند سنتور؟
– در ساز قانون قابلیت های زیادی وجود دارد، وجود پرده گردان ها در این ساز این امکان را به نوازنده می دهد که هر نوع موسیقی شرقی، غربی، جاز، بلوز، کلاسیک، مدرن و … را با این ساز اجرا کند. استفاده ازتکنیک های مختلف مانند گلیساندو، آرپز و آکوردهای مختلف، اجرای بعضی از تکنیک های سازهای غربی از جمله گیتار و پیانو را در این ساز افزایش داده و قانون را از سنتور که خیلی ها به اشتباه این دو ساز را شبیه به هم می دانند متمایز می کند، به همین دلیل این ساز هم قابلیت اجرای تکنوازی هم اجرا در ارکسترهای مختلف و موسیقی های مختلف در دنیا را دارد.
**س : ارزیابی شما از میزان بهره گیری از ظرفیت های ساز قانون در موسیقی ایرانی چیست؟
– متاسفانه استاد، مکتب و روش های نوازندگی این ساز در ایران زیاد نیست، این هم به این دلیل است که این ساز سال ها در ایران فراموش شده، حتی متد آموزشی این ساز هم خیلی اندک است و در ایران هنوز خیلی ها ساز قانون را نمی شناسند، حتی برخی موزیسین ها هم با این ساز آشنایی چندانی ندارند. از سوی دیگر به خاطر مشکل بودن روش های نوازندگی قانون، کمتر کسانی به فراگیری این ساز تمایل نشان می دهند، بالا بودن قیمت ساز هم در کاهش اقبال به آن بی تاثیر نبوده است. بدون شک اگر جوان ها با قابلیت هایی ساز قانون در اجرا آشنا شوند حتما به فراگیری نوازندگی آن علاقمند می شوند، هم اکنون معدود نوازنده های ساز قانون، از این ساز به شکلی ساده استفاده می کنند و از تمامی ظرفیت های آن بهره نمی برند.
خیلی ها قانون را به عنوان یک ساز عربی می شناسند، از زمان ورود اعراب به ایران، آنان با ساز قانون و صدای خوش آن آشنا شدند و از ظرفیت این ساز در موسیقی عربی به خوبی استفاده کردند.روی ساز قانون خیلی کار شده چه از نظر ساخت و چه در نوازندگی، قانون های عربی سازهای خوش صدایی هستند به خصوص در سوریه و مصر، حتی در ترکیه، ارمنستان و آذربایجان هم از این ساز زیاد استفاده می شود که البته ترک ها از لحاظ تکنیک نوازندگی از بقیه کشورها بهتر از این ساز بهره برده اند. هم اکنون بهترین سازندگان ساز قانون نیز سازندگان عرب هستند به خصوص در سوریه در زمینه ساخت ساز قانون فعالیت های زیادی صورت گرفته است.
**س : فعالیت هایی که تاکنون برای معرفی ظرفیت های این ساز در کشور صورت گرفته را چگونه ارزیابی می کنید؟
– خوشبختانه در دهه های اخیر وضعیت این ساز در ایران خیلی بهتر شده از زمانی که رحیم قانونی و جلال قانونی روی این ساز کار کردند و بعد توسط مهدی مفتاح، سیمین آقارضی، ملیحه سعیدی، پریچهر خواجه و … این ساز رشد چشمگیری در موسیقی ایران داشته و دائم بر نوازندگان این ساز افزوده می شود.
**س : در خصوص اجراهایی که تاکنون داشته اید، توضیح دهید، با کدامیک از آهنگسازان وخوانندگان کشور تاکنون همکاری کرده اید؟
– به صورت تکنوازی و همکاری با گروه های مختلف فعالیت های زیادی داشته ام، اجرای کنسرت با گروه نوژان درسال ۸۸، همکاری با گروه هفت خان و اجرای کنسرت درسال ۸۹ درشهر اراک و اسفند ۹۲ در اصفهان، همکاری با ارکستر بزرگ اصفهان به خوانندگی علیرضا قربانی درتابستان ۹۲، نوازندگی در آیین بزرگداشت استاد حسین خواجه امیری(ایرج) و دو آلبوم استاد که اخیرا منتشر شده، انتشار دو آلبوم صوتی و تصویری به همراه گروه هفت خان با موضوع موسیقی و شاهنامه، اجرای کنسرت با گروه هنگام ، اجرای کنسرت با گروه همنوازان عارف و همکاری با استدیوهای مختلف در اصفهان و سایر شهرستان ها از جمله اجراهای گروهی من با ساز قانون بوده است. اجراهای انفرادی نیز زیاد داشته ام و تا جایی که در توانم هست سعی دارم بیشتر مردم را با این ساز خوش صدا آشنا کنم، خوشبختانه وقتی مردم برای اولین بار این ساز را از نزدیک می بینند و صدای آن را می شنوند، استقبال خوبی از این ساز می کنند.
