درباره میکیس تئودوراکیس:خفتن تا آهنگی دیگر

مشعل المپیك در حال رسیدن بود كه تئودوراكیس دستش را بر روی دست من قرار داد و گفت: «نگاه كن چقدر زیباست. آكروپلیس مانند موسیقی منجمد بر فراز آتن می ماند.» سپس درباره موسیقی خود با من صحبت كرد و گفت كه در خواب نت های آهنگ را می شنود. بیدار می شود و به سرعت نت ها را بر كاغذی می نویسد. سپس چراغ ها را خاموش می كند و به بستر می رود تا آهنگ دیگری او را بیدار كند. صبح كه بیدار می شود، توده ای كاغذ در كنار خود می بیند. در این زمان كه كم كم شبح آكروپلیس نمودار می شود، پشت میز خود می نشیند و سعی می كند با درك ایده اصلی آهنگ ها را بیرون بكشد و بعد آهنگ را با پیانوی خود آزمایش می كند. به تدریج آشفتگی را از كاغذها می زداید تا ساخت موسیقایی ناب باقی بماند. می گوید من روحیه ای شبیه آلمانی ها دارم. بسیار رومانتیك اما منظم. میكیس تئودوراكیس به موسیقی روشنفكری اعتقادی ندارد و همچنین به موسیقی منفك شده از افسانه، دین و درد مردمی. جسم تئودوراكیس به او توهین می كند و زندگی و سابقه قدرتمندانه او را نادیده می گیرد. جسم او بیش از او به عصایش اعتماد دارد. اما هنوز به رغم موهای خاكستری اش، در چشمانش شیطنت یك كودك دیده می شود و هنوز از هر لحظه زندگی خود بهره كامل می برد. بعد از جشن المپیك هنگامی كه می خواهد از صندلی خود بلند شود، قامت بلندش را بر من و عصایش تكیه می زند. در ایران تئودوراكیس را بیشتر با موسیقی فیلم هایی كه ساخته می شناسند: آهنگ های حكومت نظامی، زد و زوربای یونانی. فیلم حكومت نظامی از فیلم هایی است كه در افشای دخالت های آمریكا در جایی كه آن را حیاط خلوت خود نامیده بود، نقشی اساسی ایفا كرد. «حكومت نظامی» ساخته «كوستا گاوراس» (Costa Gavras)، داستان ربوده شدن یك مقام رسمی آمریكا در اروگوئه _ البته این فیلم در شیلی فیلم برداری شده است- به دست پارتیزان های چپ است. ربایندگان بر این باور هستند كه این مقام آمریكایی عامل سازمان جاسوسی آمریكا است كه به دولت راستگرای اروگوئه آموزش شكنجه و اقدامات ضد شورش و مهار مردم می داده است. در واقع این فیلم بیانیه شجاعانه ای در مورد سوءاستفاده از قدرت در كشورهای آمریكای لاتین است كه به شدت از سوی آمریكا محكوم شد چرا كه در ضدیت با آمریكا و در دفاع از ترور عاملان جاسوسی و دیكتاتوری بود. در بررسی عوامل تاثیرگذاری این فیلم در كنار اعلان شجاعانه انزجار از دخالت های سازمان یافته آمریكا در سرنوشت كشورها، به موسیقی این فیلم نیز توجه ویژه ای می شود. چراكه علاوه بر داستان و جنبه های تكنیكی زیبای فیلم، آهنگساز موسیقی متن میكیس تئودوراكیس است كه در آن زمان توانسته بود موسیقی متن تمام مبارزات آزادیخواهانه را در كنار فعالیت های سیاسی و اجتماعی خود، تنظیم و اجرا كند. در حقیقت موسیقی او، موسیقی زمینه تمام انقلاب ها و حركت های خودجوش ضددیكتاتوری دهه های ۶۰ و ۷۰ و ۸۰ نه تنها در آمریكای لاتین و آفریقا بلكه در تمام جهان بود. میكیس تئودوراكیس مبارزات خود را علیه نیروهای اشغالگر یونان از سنین نوجوانی آغاز كرد و در تظاهرات بزرگ ۲۵ مارس ۱۹۴۳ زمانی كه ۱۳ سال داشت برای اولین بار به وسیله ایتالیا یی ها دستگیر و در زندان شكنجه شد اما از زندان فرار كرد و بعد از رهایی به آتن رفت، به جبهه آزادی بخش ملی ملحق شد و علیه نیروهای اشغالگر نازی جنگید. او از نژاد كرت و متولد ۲۹ جولای ۱۹۲۵ در یونان است. تئودوراكیس دوران كودكی خود را در شهرها و استان های مختلف این كشور سپری كرد و از همان سال ها علاقه اش به موسیقی نمایانگر تقسیم زندگی او به دو بخش بود: مردم و موسیقی مردمی. او در عین حال كه درگیر مبارزات خود علیه نیروهای اشغالگر نازی بود، موسیقی را هم نزد پروفسور «فیلوسیتیس اِكونومید» (Philoctetes Economides) در هنرستان هنرهای زیبای آتن آموخت و در شهر تریپلس و در حالی كه تنها ۱۷ سال داشت اولین كنسرت خود را با اثری به نام Kassiane اجرا كرد. مبارزه در جنگ های داخلی یونان باعث شد او سه بار به جزایر این كشور تبعید شود اما سرانجام بتواند در سال ۱۹۵۰ با دیپلم هارمونی، تركیب الحان و ساز بادی از هنرستان هنرهای زیبا فارغ التحصیل شود و بعد از آن در پاریس آنالیز موسیقی و رهبری اركستر را فرا گیرد.میكیس تئودوراكیس طی سال های ۱۹۵۴ تا ۱۹۶۰ به طور فعال در حوزه موسیقی اروپایی فعالیت می كند و به تصنیف آهنگ های متعددی از جمله برای برخی فیلم ها می پردازد.در سال ۱۹۵۷ او موفق به دریافت جایزه اول فستیوال مسكو از شوستاكوویچ می شود و در همین زمان است كه بسیاری از آثار سمفونیك خود را تصنیف می كند.در سال ۱۹۶۰ او در یونان به عنوان یك آهنگساز مردمی شناخته می شود و با آهنگ «The Epitaph» به عنوان یك نقطه عطف در موسیقی مردمی، شهرت خود را دوچندان می كند.عضو چپ پارلمان یونان جنبش جوانان پس از قتل «گریگریس لَمبراكیس» Grigoris Lambrakis شكل می گیرد و میكیس تئودوراكیس به عنوان رئیس آن انتخاب می شود. در همین احوال او به عنوان نماینده حزب متحده دموكراتیك چپ وارد پارلمان می شود. او بعدها فعالیت های خود را به صورت زیرزمینی ادامه می دهد ، اولین دعوت خود از مردم برای مقاومت در مقابل دیكتاتوری را در همین روز منتشر می كند و به همراه برخی از همفكران خود سازمانی را برای مقاومت و مبارزه علیه دیكتاتوری بنیان می گذارند و خود ریاست سازمان را بر عهده می گیرد.در سال ۱۹۷۴ پس از سقوط دیكتاتوری او به یونان باز می گردد و به طور مداوم دست به كار تصنیف و آهنگسازی می شود. در این سال ها كنسرت های بسیاری را در یونان و خارج از یونان برگزار می كند و در كنار فعالیت های هنری خود به فعالیت های سیاسی اجتماعی خود به عنوان نماینده پارلمان در سال ۱۹۸۱ و به سمت وزیر كشور تا سال ۹۰ می پردازد. تئودوراكیس در آگوست سال ۶۷ دستگیر می شود و او را به سلول انفرادی در زندان امنیتی می فرستند. در آنجا دست به اعتصاب غذا می زند و به علت ضعف و بعد به دلیل اعتراض حامیانش آزاد می شود و او را به همراه خانواده اش به كمپ ارپس (oropos) واقع در منطقه كوهستانی «آركادیا» تبعید می كنند. تئودوراكیس در دوران حبس به طور مداوم به تصنیف و آهنگسازی می پردازد و موفق می شود این آثار جدید را از كانال های مختلف به بیرون از زندان بفرستد كه «ماریا فانتوری» و «ملینا مركوری» آن را اجرا می كنند. در كمپ ارپس، وضعیت جسمانی او وخیم می شود و به دنبال اعتراض ها به او اجازه خروج از زندان را می دهند. كسانی مثل آرتورمیلر، لارنس اولیویر، ایومنتاد و دوستان دیگرش او را از زندان آزاد می كنند و تئودوراكیس به پاریس می رود و بعد از آن سفرهایش به اقصی نقاط دنیا آغاز می شود و كنسرت های متعددی را در كشورهای مختلف برگزار می كند.كنسرت های او به تریبون اعتراض و دادخواهی برای تمام كسانی كه از مشكلات مشابهی در رنج بودند، تبدیل می شود. مردم كشورهایی مثل اسپانیا، پرتغال، ایران، شیلی، فلسطین، كردها و ترك ها. اعتقاد راسخ این آهنگساز در تمام مبارزات اطمینانش به توانایی یك ملت در تعیین سرنوشت خود بوده است. در واقع او پیام آور غیررسمی مردم گرفتار در دام دیكتاتوری بود. از دیگر كارهای میكیس تئودوراكیس، برگزاری كنسرت هایی در اروپا بر ضد قدرت هسته ای پس از حادثه چرنوبیل در سال ۱۹۸۶ ۳۶، كنسرت به حمایت عفو بین الملل در اروپا در سال ۱۹۹۰ و پیشنهاد برگزاری جشن فرهنگی در یونان به دولت و كشورهای اروپایی است. تئودوراكیس در سال ،۱۹۹۹ كاندید جایزه نوبل صلح می شود. كاندیداتوری او از سوی یونان و قبرس مورد حمایت قرار می گیرد و نامه های بسیاری از سراسر جهان و از سوی بسیاری از رهبران سیاسی به كمیته برگزاری ارسال می شود.تبحر میكیس تئودوراكیس منحصر به زمینه خاصی نبود. او در اپرا، موسیقی سمفونیك، موسیقی مجلسی، موسیقی همراه با گفتار، موسیقی كُر كلیسایی، موسیقی نمایشنامه های باستانی یونان، موسیقی تئاتر، سینما و موسیقی پاپ مهارت بسیاری داشت

ترجمه: هادی خوشنویس