موسیقی جهانی

بیوموزیكولوژی
بار دیگر كه صدای پرنده آوازخوانی را می شنوید، با دقت به آن گوش فرا دهید، چرا كه اگر توجه خود را به آواز این جانوران معطوف كنید، ممكن است ریتم و الگوهای بسیار مشابه با آنچه كه در موسیقی انسان یافت می شود را بیابید. مطابق گزارش های جدید، دانشمندانی كه سرگرم بررسی این الگوها هستند، معتقدند طبیعت موسیقی و ماهیت آن ممكن است از آنچه تا كنون تصور می شد بسیار عمیق تر و ریشه دارتر باشد. به عقیده محققان این الگوها شاید نشان از دانش ذاتی موسیقی در میان بسیاری از جانوران نظیر پرندگان، نهنگ ها و انسان داشته باشد. جودی كالینز طی نیم قرن اخیر به آواز خوانی و همنوایی با اصوات نهنگ های گوژپشت پرداخته و CD های مختلفی را با عناوینی نظیر «آوای جنگل بارانی» روانه بازار كرده است. جالب آنكه صنعت «موسیقی طبیعی» با شكوفایی روزافزون هر لحظه رونق بیشتری در جهان می یابد. اما به راستی آیا این اصوات آرام بخش و دلنشین موسیقی واقعی به شمار می روند و یا تنها عملكرد زیستی جانوری است كه آنها را می آفریند؟ بررسی های اخیر حاكی از آن است كه اصواتی نظیر پرنده یا نهنگ نه تنها موسیقی طبیعی هستند، بلكه این آواها ممكن است بخشی از یك «موسیقی جهانی» باشد كه یك مفهوم شهودی از موسیقی را برای بسیاری از جانوران و نیز انسان فراهم می آورند. جیل آتما، پروفسور زیست شناسی دانشگاه بوستون و از نویسندگان گزارش اخیر كه فلوت های ماقبل تاریخ را مورد بررسی قرار داده، می گوید فلوت هایی كه بیش از ۵۷هزار سال قبل از استخوان ساخته شده اند، نشان از اهمیت والای موسیقی نزد اجداد غارنشین ما دارند. به اعتقاد وی، «این آلات موسیقی بسیار پیچیده تر از ابزارهای شكار بوده اند.» مشابهت میان اصوات جانوران و انسان و میل ذاتی به ایجاد موسیقی از جمله نكاتی است كه در علم موسیقی شناسی زیستی (biomusicology) مورد بررسی قرار می گیرد.
اصوات یا موسیقی
این پرسش بچگانه به نظر می رسد كه آیا طبیعت به لحاظ زیبایی شناختی قادر به تولید اصوات خوش و دلنشین است؟ به عنوان مثال موزارت بخشی از یك كنسرت پیانوی خود را از آوای سارش الهام گرفت و به عقیده متخصصان موسیقی شناسی زیستی، «آوای آن پرنده پیش از تصنیف شدن توسط موزارت نیز یك موسیقی بوده است.»
رون هوی، پروفسور زیست شناسی اعصاب و رفتار در دانشگاه كورنل، بر این عقیده است كه ابتدا باید تعریف دقیقی از موسیقی ارائه شود و پس از آن این واژه برای توصیف اصوات خاص مورد استفاده قرار گیرد. به اعتقاد وی، تمام تعاریف موجود از موسیقی به نگرش انسان به این موضوع باز می گردد و عنوان موزیكال یا غیر موزیكال با یك بینش انسانمدار اصوات را مورد توصیف قرار می دهد. پروفسور هوی تصریح می كند: «موزیك یك مفهوم به شدت انسانی است و انسان ها زیبایی را تنها در اصوات خاصی می یابند و به آن لقب موسیقی می دهند.» به اعتقاد هوی، علاقه انسان ها از سبك مورد توجه هیپی های دهه ۱۹۶۰ به گوش سپردن آوای نهنگ ها تغییر یافته است، چرا كه این اصوات با شكوه هستند. اما آیا جانوران صوات خوش و دلنشین خود را هدفمندانه می آفرینند؟ پروفسور آتما می گوید این امكان باید به طور جدی مورد توجه محققان اهل فن قرار گیرد. او می افزاید درست همان طور كه اجداد ما برای ساخت آلات موسیقی خود زحمت كشیده اند، جانوران نیز با جدیت روی ابداعات موزیكال خود كار می كنند. وی متذكر می شود: «]نهنگ های گوژ پشت[ بخش عظیمی از انرژی و وقت خود را صرف ساخت موسیقی می كنند.» بنا به اظهار هوی، برخی دانشمندان هنوز هم اصوات معروف به موزیكال را در جانوران تنها در خدمت یك عملكرد زیست شناختی به شمار می آورند. هوی خود معتقد است: «به دلیل آنكه توانایی های شناختی جانوران هنوز به طور كامل مورد شناسایی قرار نگرفته، تنها می توانیم ابداعات آنها را از میان فیلتری به نام گوش و احساس انسانی درك كنیم.»