مجتبی میرزاده (۱۳۸۴-۱۳۲۴) نوازنده ویلون، کمانچه، سه تار و آهنگساز کلاسیک، سنتی و پاپ، زاده کرمانشاه.
وی برای هنرمندان بسیاری آهنگ ساخته است. آثار وی بویژه در موسیقی کردی در زمرهٔ شاهکارهای این موسیقی قلمداد می‌شوند. وی همچنین آهنگسازی فیلم‌های چندی را بر عهده داشت.
مجتبی میرزاده در خلق آثار موسیقی مرزی نمی‌شناخت، از تکنوازی ویلن در موسیقی کردی و فارسی گرفته تا نوازندگی به همراه گروه در ضبط‌های استودیویی، از موسیقی محلی گرفته تا موسیقی کلاسیک غربی و پاپ، جاز و بلوز، از موسیقی سنتی تا ترانه‌های کوچه بازاری و سرودهای انقلابی و موسیقی فیلم.
زندگینامه
کودکی مجتبی میرزاده
مجتبی میرزاده در سال ۱۳۲۴ خورشیدی در کرمانشاه بدنیا آمد، به سبب شغل پدرش که کارمند دولت بود به مدت چند سال به ایلام رفتند. خودش می‌گوید که علاقه او به موسیقی در اوان کودکی و از سن سه سالگی، زمانیکه برای شنیدن موسیقی رادیو همسایه به آنجا کشیده می‌شد، شروع شده است. ابتدا با نواختن سازهایی که خود با نعلبکی و سیم و تیغ و… می‌ساخت نیاز خود را به موسیقی ارضا میکرد، سپس زمانیکه ۱۴ سال داشت و به کرمانشاه برگشته بودند دوست پدرش که علاقه مجتبی را به موسیقی می‌بیند پیشنهاد خریدن یک ویولن به او می‌دهد. مجتبی میرزاده پیش از ویولن مدتی با سنتور برادر بزرگتر تمرین موسیقی کرده بود. با خریدن ویولن (که بزودی ماندگارترین آثار موسیقی کردی با آن اجرا شد) چون معلمی برای یادگیری ویولن نمی‌یابد خود با استفاده از آهنگ‌های آن زمان رادیو شروع به یادگیری ویولن و بعدها کار طاقت فرسای یادگیری نت (بدون معلم و با مقایسه آهنگ‌های رادیو و نت نوشته آنها) می‌کند. او در مسابقات اردوی رامسر شرکت می‌کند و رتبه اول را در رشته نوازندگی ویولن کسب می‌کند (مقام دوم را محمد یاحقی فرزند استاد حسین یاحقی کسب می‌کند). در سال ۱۳۳۹ همکاری خود را با رادیو کرمانشاه آغاز می‌کند و در این مدت آثاری ماندگار در موسیقی کردی با همکاری و سرپرستی وی خلق می‌شود. بی شک نقش مجتبی میرزاده در معرفی بسیاری از خوانندگان انکار ناپذیر است. در سال ۱۳۴۶ خورشیدی به تهران می‌آید و در سال ۱۳۴۷ همکاری خود را با ارکسترهای باربد، نکیسا و فارابی به عنوان نوازنده ویولن آغاز می‌کند. ساز تخصصی او ویولن و کمانچه و با سه تار و سنتور آشنایی کامل داشت. در کارنامه او تعداد زیادی آثار موسیقی سنتی، فولکلور و پاپ همراه با بیش از ۴۰ موسیقی فیلم به چشم می‌خورد.
نوازندگی
مجتبی میرزاده
با وجودی که مجتبی میرزاده نوازندگی خود را متاثر از نوازندگی پرویز یاحقی می‌دانست و همیشه با احترام و فروتنی از ایشان یاد میکرد اما شخصیت مستقل ویولن میرزاده کاملاً مشهود و دارای ویژگی‌های مختص خود است. در ویولن میرزاده تکنیک‌های غربی نوازندگی ویولن همراه با شیرینی موسیقی ایرانی نمود دارد تریوله‌های قدرتمند و سریع، گلیساندوهای کم اما بجا و آرشه کشی نرم اما مستحکم از خصوصیات نوازندگی اوست. “چهار مضراب شوشتری” تکنوازی ویلن، به همراهی تنبک بیژن کامکار، توانایی و قدرت کم‌نظیر و حتی بی نظیر او را در نوازندگی ویلن ایرانی به خوبی نشان می‌دهد (آلبوم «بداهه نوازی ویلن مجتبی میرزاده»)… افسوس که در سالهای آخر زندگی و در اوج تجربه و خلاقیت، همانند بسیاری دیگر از هنرمندان، به دلیل جفای زمانه، گوشه سکوت و خاموشی گزید و هنر موسیقی ایرانی از نبوغش بی نصیب ماند.
وی از جمله برترین نوازندگان کمانچهٔ ایران بود او به شدت از بی مهری اهنگسازان نسبت به ساز کمانچه گله مند بود و همیشه به کمانچه نگاه ویژه‌ای داشت و معتقد بود که نوازندگی در کمانچه نباید متاثر از نوازندگی از ساز ویلن باشد چرا که روح این دو ساز از هم جداست. سبک کمانچه نوازی وی کاملاً ابداعی و مختص به خودش بود.
درباره وی
میلاد کیایی نوازنده برجسته سنتور، خاطره‌ای نقل می‌کند که شنیدنی است: در یک مهمانی، میزبان موسیقی زیبایی گذاشت که من متوجه شدم که این موسیقی باید ساخته یک ایرانی باشد. در حالی که دیگر مهمانان می‌گفتند خیر این آهنگساز روسی یا خارجی است. من با اطمینان گفتم این آهنگساز قطعاً ایرانی و مرجحاً میرزاده است. زیرا کمانچه ای در اثر بود که من ذهنم به وی معطوف شد. منتها من چون موسیقی را قبلاً نشنیدم، نتوانستم اظهارنظر قاطع کنم. به همین خاطر، گفتم چه خوب است که با خود میرزاده در میان بگذاریم. با وی تماس گرفتیم. برای وی موسیقی را گذاشتیم وی گفت: بله! کاری از من است. موسیقی فیلم «دالاهو» است. تعریف می کرد من یکبار صبح رفتم استودیو در اتاق فرمان استودیو نشستم و فیلم را دیدم به صورت بداهه این موسیقی را ساختم. می‌گفت عمده سازهای ارکستر را خودم زدم (تا جایی که تبدیل به یک ارکستر بزرگ شده بود!) یکی از ویژگی‌های میرزاده این بود که همواره در پشت صحنه کارهای هنری میکرد.
آهنگسازی و تنظیم
از ویژگی‌های منحصر بفرد تنظیم‌های مجتبی میرزاده می‌توان به تنظیم‌های جدید، و عدم شباهت کارهای او به دیگران و حتی کارهای قبلی خود اوست، که نشان دهنده خلاقیت هنری او و دید صحیح او نسبت به هنر است. در زیر می‌توان به تعدادی از آنها اشاره کرد:
آهنگ‌های معروف موسیقی کردی با صدای حسن زیرک و مظهر خالقی
آلبوم «راز گل» با صدای علیرضا افتخاری
ترانه‌های «دایه دایه»(موتورچی)، «بزران بزران»، «میری» (جنگ لران)، «دالکه»، «تفنگ»، «زندگی»، «قدم خیر»، و … در موسیقی لری با صدای رضا سقایی
آلبوم «نوروز آوارگان» با صدای عبدالوهاب مددی (موسیقی افغانی)
آلبوم «به یاد آن گذشته» با صدای همایون کاظمی
آلبوم‌های «زلف بنفشه»، ” یوسف گمگشته «و» نفس باد صبا ” با صدای نادر گلچین
آلبوم «مست عشق» با صدای اکبر گلپایگانی(گلپا)
تنظیم آهنگ‌های اشک و آه (آشیونه)، اوستا کریم، زندگی قشنگه، ببخش، کاشکی دوستت نداشتم، نمیخوام، با صدای هایده
آهنگسازی و تکنوازی بسیاری دیگر آهنگ‌ها با صدای خوانندگانی چون: هایده، معین، گوگوش، داریوش اقبالی، و…
سرودهای انقلابی
به لاله در خون خفته[۱]
“شهید مطهر” (جالب است بدانیم این آهنگ بود که باعث آزاد شدن نسبی موسیقی در فضای بعد از انقلاب شد)
برخی از تکنوازی‌ها
تکنواز سه‌تار در ترانه «بزن تار» با صدای هایده
تکنواز ویولن در ترانه «مخلوق» با صدای گوگوش
تکنواز ویولن در ترانه «دیوونتم» با صدای حمیرا
تنظیم و تکنوازی قطعه‌ای طنز برای برنامه تلویزیونی «کاف شو» به کارگردانی پرویز صیاد، موسیقی بر اساس باله دریاچه قو اثر چایکوفسکی که در ادامه به یک قطعه شش‌وهشت ایرانی تبدیل می‌شود، و در نوع خود در موسیقی بی‌کلام طنز بی‌نظیر است. ویدئوی اجرای باله دریاچه قو در کاف شو با تکنوازی ویولون میرزاده در یوتیوب قطعه را دانلود کنید: دانلود فایل صوتی
تکنواز ویولن در آلبوم «نون و دلقک» (ویدئوی مجتبی میرزاده در حال ضبط ویولون قطعه نون و دلقک در یوتیوب در یوتیوب)
تکنواز کمانچه قطعه ارکستری در آلبوم «گلبانگ دو» با صدای محمدرضا شجریان و آهنگسازی حسن یوسف زمانی
تکنوازی ویولن در بسیاری از آهنگ‌های معروف کردی با صدای حسن زیرک و مظهر خالقی
تکنواز کمانچه در آلبوم «یادگار دوست» شهرام ناظری با آهنگسازی کامبیز روشن روان
تکنوازی ویولن در آلبوم «از دست عشق» با صدای عزیز شاهرخ
تکنواز کمانچه در «نازنین یار» با صدای حسام الدین سراج
تکنواز ویولن در موسیقی سریال تلویزیونی «تلفن مشترک»
موسیقی فیلم
گل‌ها و گلوله‌ها (۱۳۷۰)
مسافران مهتاب (۱۳۶۶)
مدرک جرم (۱۳۶۴)
حماسه مهران (۱۳۶۳)
تفنگدار (۱۳۶۲)
خانه عنکبوت (۱۳۶۲)
جایزه (۱۳۶۱)
دادا (۱۳۶۱)
قرنطینه (۱۳۶۱)
اعدامی (۱۳۵۹)
پنجمین سوار سرنوشت (۱۳۵۹)
بن‌بست (۱۳۵۷)
زن و زمین/خوش غیرت (۱۳۵۷)
صمد در به در می‌شود (۱۳۵۷)
نفس بریده (۱۳۵۷)
جای امن (۱۳۵۶)
در امتداد شب (۱۳۵۶)
صمد در راه اژدها (۱۳۵۶)
میراث (۱۳۵۵)
صمد خوشبخت می‌شود (۱۳۵۴)
علی کنکوری (۱۳۵۲)
عیالوار (۱۳۵۲)
قیامت عشق (۱۳۵۲)
تختخواب سه نفره (۱۳۵۱)
حکیم‌باشی (۱۳۵۱)
خانه قمرخانم (۱۳۵۱)
صمد و سامی، لیلا و لی لی (۱۳۵۱)
مردی در طوفان (۱۳۵۱)
درشکه چی (۱۳۵۰)
شاطر عباس (۱۳۵۰)
صمد و قالیچه حضرت سلیمان (۱۳۵۰)
عزیز قرقی (۱۳۵۰)
عمو یادگار (۱۳۵۰)
لوطی (۱۳۵۰)
محلل (۱۳۵۰)
منابع
«ساز مهجور نبوغ خاموش: به مناسبت چهلمین روز درگذشت زنده‌یاد مجتبی میرزاده». روزنامه همشهری، ۳ شهریور ۱۳۸۴.
نگاهی به زندگی و اثار زنده یاد مجتبی میرزاده
مجتبی میرزاده در بانک اطلاعات اینترنتی فیلم‌ها (IMDb)
مجتبی میرزاده در بانک اطلاعات اینترنتی سینمایی سوره
فایل صوتی و متن سرود ای مجاهد شهید مطهر
