علیرضا افتخاری مهیاری (زاده ۱۰ فروردین ۱۳۳۷، اصفهان) از خوانندگان بنام موسیقی سنتی ایرانی است.افتخاری پس از سالها فعالیت در موسیقی سنتی ایرانی فعالیت خود را در زمینه موسیقی تلفیقی (میان سنتی و پاپ) نیز شروع نمود و تاکنون خوانندگی بیش از ۶۰ آلبوم موسیقی را بر عهده داشته است. وی در سال ۱۳۸۹ موفق به اخذ نشان چهره های ماندگار شد.
زندگی
علیرضا افتخاری در سال ۱۳۳۷ در اصفهان بدنیا آمد. در کودکی نزد طباطبایی نوازنده ویولن تعلیم دید. از ۱۲ سالگی نزد تاج اصفهانی به یادگیری ردیفهای آوازی پرداخت. پس از مدتی نیز همزمان به بهره گیری از محضر جلیل شهناز و حسن کسایی در زمینه ردیف های موسیقی سنتی مشغول شد. در سال ۱۳۵۷ در آزمون باربد و در محضر اساتیدی چون علی اکبر خان شهنازی، داریوش صفوت، علی تجویدی و … موفق به کسب رتبه نخست گشت. از سال ۱۳۶۰ پس از درگذشت تاج اصفهانی نزد دادبه به ادامه تعلیم موسیقی پرداخت. در سال ۱۳۶۲ اولین آلبوم خود را به توصیه فرامرز پایور با نام «آتش دل» و به یاد استاد فقیدش تاج اصفهانی منتشر کرد. پس از آن آثار او از صدا و سیمای ایران به صورت مرتب پخش شده و کنسرت‌های مختلفی در کشورهایی چون ژاپن، آلمان، کانادا و انگلستان برگزار نمود. وی در طول سه دهه فعالیت حرفه‌ای خود، تا کنون موفق به انتشار بیش از ۶۰ آلبوم موسیقی در سبکهای سنتی، ارکسترال و تلفیقی با همکاری هنرمندانی چون پرویز مشکاتیان، حسین علیزاده، فریدون خوشنود، علی تجویدی، عباس خوشدل، محمدعلی کیانی‌نژاد، جهانبخش پازوکی، جلال ذوالفنون، هابیل علیف، فریدون شهبازیان، کامبیز روشن‌روان و … شده‌است. از آلبومهای معروف او می‌توان به مقام صبر، راز و نیاز، سروسیمین، شور عشق، نیلوفرانه، یاد استاد، سرمستان، مستانه، امان از جدایی، قلندروار و صیاد اشاره نمود.[نیازمند منبع]
افتخارات
شاگرد تاج اصفهانی در بیش از ۱۱ سال مداوم (از سن ۱۲ سالگی تا زمان فوت آن مرحوم)
شاگرد حسن کسایی و استاد جلیل شهناز در زمینه ردیفهای موسیقی
کسب مقام اول آزمون باربد (در سال ۱۳۵۷)
خواننده پرفروش ترین و پر مخاطب ترین آلبوم تاریخ موسیقی ایران (نیلوفرانه)
دریافت نشان رسمی چهره‌های ماندگار (در سال ۱۳۸۹)
پر تیراژترین خواننده موسیقی سنتی
نظرات اهالی موسیقی
حسین خواجه امیری / ایرج (خواننده) : افتخاری، تنها ستاره‌ای است که در بعد از انقلاب ظهور کرده است.
محمد گلریز (خواننده پیشکسوت عرصه موسیقی): علیرضا افتخاری، خواننده‌ای نام آشنا، مردمی و بدون ریاکاری است که نیاز به روابط برای بدست آوردن جایگاه ندارد. افتخاری، از پیشینه بسیار گرانقدری برخوردار است که برای بدست آوردن جایگاه نیاز به چابلوسی ندارد. چون امتحان خود را در عرصه موسیقی پس داده است و برای اهالی هنر شناخته شده است.
علی جعفریان ( آهنگساز آلبوم: افسانه): تا صد سال آینده فکر نمی‌کنم خواننده ای مثل افتخاری پدید بیاید.
علی جعفریان (آهنگساز آلبوم: افسانه): اول اینکه، ایشان دارای سواد موسیقی می باشد یعنی بر تمام ردیفها وگامهای موسیقی تسلط کامل دارند و تحریرهای به جا ارائه می دهند. دوم، صدای ایشان بسیار رسا وشفاف است. سوم اینکه در عین رسا بودن از جذابیت منحصربه‌فردی برخوردار است. و چهارم هم اینکه، ایشان از بیان خوبی برخوردارند به طوریکه شنونده با یکبار شنیدن می تواند اشعار را بنویسد.
عباس خوشدل (آهنگساز آلبوم: نیلوفرانه): اگر خواننده‌ای باشد که شرایط اجرایی افتخاری را داشته باشد و ملودی های من را بتواند چون نیلوفرانه‌ها، صدایمکن و رازگشا اجرا کند، با کمال میل از این خوانندگان استقبال خواهم کرد که فعلاً همچین موردی پیش نیامده است.
عباس خوشدل (آهنگساز آلبوم: نیلوفرانه): ارکستر و خواننده با آهنگ زنده است. این آهنگ است که می‌تواند خواننده را به اوج برساند و این را تجربه نشان داده است و برعکس آقای افتخاری باعث می‌شوند که آهنگها به اوج برسد کما اینکه آقای افتخاری خواننده بسیار خوش‌صدا و صاحبنامی بود و هست.
عباس خوشدل (آهنگساز آلبوم: نیلوفرانه): به نظر من، آقای افتخاری یکی از بهترین خواننده‌هایی است که بعد از انقلاب ظهور کرده است. از نظر وسعت صدا و همچنین رنگ صدا و جذابیت صدا و به خصوص اطلاعاتی که در مورد اشعار قدما به خصوص حافظ دارد. آقای افتخاری در کارهایی مثل نیلوفرانه و رازگشا به نحو بسیار مطلوبی و شاید بیش از توان خود ارج گذاشته است. با در نظر گرفتن مطالب فوق و از آنجا که من علاقه شدیدی به صدای ایشان داشته و دارم گاهی متأثر می‌شوم که این خواننده دوست‌داشتنی چرا باید از کارهای سست استفاده کند؟
محمد جلیل عندلیبی (آهنگساز آلبوم: امان از جدایی): علیرضا افتخاری بی شک یکی از بهترین و با استعدادترین خوانندگان ماست. اما ایشان در این دوره از کار هنری خود نیاز به پشتیبانی و دلگرمی و تشویق دارند؛ چیزی که این روزها خیلی از ایشان دریغ می شود. در این زمانه کار هنرمندان خیلی سخت شده است و با ستم مضاعف و با این هزینه های سنگینی که دارند، مرد می خواهد تا با این وضعیت مقابله کند. علیر رضا افتخاری، از آن دسته هنرمندانی است که در این وضعیت کاری، همیشه کار کرده؛ هر چند روند رو به بالا و پایینی داشته است. در این رفت و برگشتی که علیرضا افتخاری بین موسیقی سنتی و پاپ داشت، خیلی از طرفدارانش را از دست داد. کار علیرضا افتخاری از کار خیلی از هنرمندان این زمینه- مانند شهرام ناظری-بهتر است اما آنها می دانند باید چه کار کنند، در صورتی که افتخاری از آنها ساده تر است.(منبع: همشهری جوان-ش. ۲۵۸- اردیبهشت ۸۹)
ابوالحسن مختاباد (روزنامه نگار و منتقد موسیقی): روزی یکی از آهنگسازان نامی که با آقای افتخاری کارهای فراوانی انتشار داده بود، گفت: “جنس این صدا حیرت انگیز است. حتی اگر ترشی هم بخورد می رود داخل استودیو می خواند، بدون اینکه حنجره اش خشی بردارد”. این سخن اغراق نبود، جنس صدای آقای افتخاری و سبکی که او در آواز می‌خواند (آواز مکتب اصفهان) از ظهور پدیده ای در آواز خبر می داد. شخص خود من بیست سال قبل آوازی از آقای افتخاری در مخالف سه گاه شنیده‌ام (اجرایی خصوصی) روی شعر حافظ: زاهد ظاهر پرست از حال ما آگاه نیست در حق ما هر چه گوید جای هیچ اکراه نیست که از معدود آوازهای مخالف سه گاه ماندگار در تاریخ موسیقی ایران است.(منبع: همشهری جوان-ش. ۲۵۸- اردیبهشت ۸۹)
ابوالحسن مختاباد (روزنامه نگار و منتقد موسیقی): به گمانم آقای افتخاری می توانست وزنه ای در موسیقی آوازی ایران باشد، اما راهی را انتخاب کرد که مردم او را بیشتر تصنیف خوان بدانند تا آوازخوان و البته تصنیف خوانی که تجربه هایی در ترانه خوانی و … هم دارد و این یعنی نزول در نگاه اهل نخبه موسیقی.(منبع: همشهری جوان-ش. ۲۵۸- اردیبهشت ۸۹)
سیدعلی‌رضا میرعلی‌نقلی (منتقد و پژوهشگر موسیقی): علیرضا افتخاری، بسیار کم مصاحبه میکند (می‌گویند اصلاً اهل مصاحبه نیست) و چیزی هم نمی‌نویسد. او فقط می‌خواند و صدایش، محکم‌ترین دلیل برای بودن اوست. صدای او ماندگارترین صدا در خاطره مردم در سالهای بعد از انقلاب است. یادم آمد از ملاقاتی که چندین و چند سال پیش با آقای منوچهر معروفی (فرزند استاد جواد معروفی) داشتم و سخن از آثاری به میان آمد که پدر ارجمندشان برای ارکستر بزرگ و آواز تنظیم کرده بودند و تا حالا هم اجرا نشده است . پرسیدم چرا اینها اجرا نشده‌اند؟ جواب دادند: پدرم دنبال یک صدای خوب و رسا می‌گشت و هر صدایی را نمی‌پسندید. پرسیدم: اگر الآن زنده بودند این کارها را به چه کسی می‌دادند که بخواند؟ جواب دادند: افتخاری. فقط به علیرضا افتخاری.
سیدعلی‌رضا میرعلی‌نقلی (منتقد و پژوهشگر موسیقی): باید قبول کنیم که تواناییهای اجرایی علیرضا افتخاری مجموعه‌ای است که او را با هیچکس قابل مقایسه نمی‌کند و جایگاه خاص به او می‌بخشد. او این مسیر را در مدتی کمتر از بیست سال حضور مداوم در صحنه آواز پیموده و در زمانی که کارخانه «خواننده‌سازی» موسیقی ایران پرکارتر از همیشه بوده است (هر کدام از این خوانندگان با همه ویژگیهای انحصاری و اختصاصی خود، با همدیگر قابل قیاس هستند و وجه مشترک بسیاری از آنها همان تقلید از استاد شجریان است چه قبول داشته باشند و چه با شدت آن را رد کنند). افتخاری به‌طور طبیعی از فشار سایه سنگین استاد (شجریان) برکنار مانده است. او از شهری برخاسته که سنت آوازخوانی قوی داشته است و دارد، هنوز هم بهترین استاد؟ آواز به سبک قدیم (استاد محمدطاهرپور) در همین شهر است، و سنت تکنوازی و جواب آواز نیز در آن به کمال است. (با وجود بزرگانی مثل استاد کسایی و استاد شهناز).
سیدعلی‌رضا میرعلی‌نقلی (منتقد و پژوهشگر موسیقی): مشکل بتوان تواناییهای افتخاری در کار خود را در خواننده‌ای دیگر پیدا کرد. منظور از «توانایی» به قول قدیمی‌ها فقط شش‌دانگ خواندن و چهچهه زدن نیست. در عصر وسایل پیشرفته ضبط و پخش، و در دوره‌ای که نود و چند درصد نیازهای موسیقایی مردم از طریق کالای صوتی تحصیل می‌شود نه از طریق اجرای زنده، این «تواناییهای» فیزیکی کمتر به کار می‌آید. تسلّط افتخاری در خواندن سبکها و روشهای مختلف است و حتی موسیقی طبقات مختلف فرهنگی، نداشته‌ایم و نداریم خواننده‌ای که هم بتواند ردیف استادش را خوب بخواند (البته اگر انگیزه و حوصله داشته باشد و تمرین کند)، هم مدل خوانندگان برنامه گلها را خوب از آب دربیاورد، هم ضربی و تصنیف قدیمی بخواند (نوار «آتش دل» با تنظیم استاد پایور را شنیدید)، هم از عهده ترانه‌های محلی خوب برآید و هم موسیقی مردمی را با همان لحن و لهجه حتی گیراتر و گرم‌تر از اصل ادا کند. درست مثل بازیگری منعطف و آماده که نقشهای متضاد و مختلفی را با مهارت اجرا میکند و خود را طوری به جای آنها می‌گذارد که بیننده جریان زندگی و حضور را پشت این نقش «حس» کند. افتخاری در آواز چنین شخصیتی است: بازیگری به هزار چهره.
سیدعلی‌رضا میرعلی‌نقلی (منتقد و پژوهشگر موسیقی): در کارنامه هیچ خواننده دیگری در تاریخ آثار ضبط شده موسیقی ایران، این همه قطعات مختلف، متنوع، متفاوت با یکدیگر و متعلق به یک خواننده وجود ندارد. افتخاری به اندازه چندین نفر، خوانده و ضبط کرده است و کارنامه‌اش به طرز شگفت‌انگیزی «متنوع» است. بسیار شنیده و خوانده‌ام که به انتخابهای علیرضا افتخاری در خواندن فلان یا بهمان قطعات، ایراد می‌گیرند. ایراد داشتن و ایراد گرفتن، چیز عجیبی نیست و جزء جداناشدنی کار یک هنرمند است. اما تمامیت وجود هنرمند را نمی‌شود براساس ایرادهایش داوری کرد. به هر حال آنهایی که اشکالات نخبه‌گرایانه بر خوانده‌ها و نوارهای او می‌گیرند، نسبت به خریداران و هواداران آثارش در اقلیت هستند و خوب این اکثریت است که تکلیف هنرمند را معلوم میکند. مهم این است که خواننده با آنچه می‌خواند احساس همدلی و صمیمیت کند و در صدایش «حضور» داشته باشد. اگر افتخاری موفقیتهای زیادی داشته، بخشی را مدیون همین است وگرنه صدای گرم و قوی در خوانندگی همه‌چیز نیست. او بر سکویی ایستاده که هیچکس نمی‌تواند کاری را به او تحمیل کند و اگر او قطعه‌ای را می‌خواند، به هر حال در چارچوب سلیقه‌هایش می‌گنجیده است. (ماهنامه مقام موسیقایی- شماره ۱۵-مهرماه ۱۳۸۳)
سید عماد توحیدی (آهنگساز آلبوم قلندروار): نفر اول آواز آزمون باربد در سال ۱۳۵۵ از اصفهان، صاحب مکتب آوازی قدرتمند آمده است و با این حال علاوه بر تاثیراتی که از سلوک آوازی استاد تاج اصفهانی گرفته، از مطالعه آواز ادیب خوانساری و طاهرزاده و دادبه توشه‌ها برگرفته. ولی زمانی که بسیاری از خوانندگان، مسخ آوازخوانی فاخر شجریان سعی در تقلید از او داشتند و دارند، به میدان آمد و توجه عام و خاص را به خود جلب کرد. خوانندگی در آثار متنوع و حتی بازخوانی تعدادی از آثار قدیمی توسط او چنان با قدرت، گرمی و زیبایی همراه است که در تاریخ معاصر موسیقی ایران خواننده ای به این حد ماهر درا جرای طرح‌های متفاوت یافت نمی‌شود. علیرضا افتخاری مرد مدار و مرد م‌مدار است. او نگاهی متکبر به مردم سرزمینش ندارد .مردم ا و را دوست دارند و با صدایش خاطره دارند. درباره استادش تاج شنید هام که در نانوایی، تاکسی و کنار زاینده رود، روی کسی را برای خواندن به زمینن م ی انداختها ست؛ افتخاری دوستدار واقعی مردم سرزمینش است و از آنها دوری نمی‌کند. حتی منتقدان جدی ا ین سا لهای او- چه آنانی که دلایل قابل قبولی برای نقد آثارش (از جمله آلبومهای پاپ) دارند و چه آنهایی که دلایل مردودی از جمله اینکه هنرمند نباید در دسترس باشد- در یک باور مشترکند؛ا و خوب می‌خواند! نه!ا و بسیار خوب می خواند! منبع: همشهری جوان-ش. ۲۵۸- اردیبهشت ۸۹)
حاشیه‌ها
وی تا قبل از سال ۸۰ یک خواننده ی کم حاشیه محسوب میشد که کمتر مصاحبه میکردوبندرت کنسرت برگزار میکرد. اماازآخرین سالهای دهه ی ۷۰ بصورت مدام در برنامه های تلویزیونی مانند: کاروان، ضیافت و … با (بااجرای سهیل محمودی، مجری و ترانه سرا) ظاهر می شد که این کار باعث شروع انتقادات به وی شد. چرا که عده‌ی بسیاری از اهالی موسیقی سنتی صداو سیما را تحریم کرده و حضور در آن را مایه‌ی کم شدن شأن اساتید موسیقی می دانستند.
علیرضا افتخاری درسال ۱۳۸۸ ناخواسته درگیر اعتراضات مردمی به نتایج انتخابات وحوادث سیاسی ان سال شد معترضین عملکرد وی را در مقابل محمود احمدی نژاد رییس جمهور وقت نامتعارف دانسته اند همین علت موجب اعتراض ودل ازردگی برخی از مردم شد.وی در جواب، عملکرد خودش را این گونه توجیه نمود و گفت : هر که جای من بود همینگونه با مسئولین سیاسی رفتار می کرد. و عملش ناخواسته و بدون قصد غرض سیاسی بوده است. این مسئله باعث شد که حتی دختر وی در انتخابات ریاست جمهوری ۹۲ به برخی از هنرمندان هشدار بدهد که از جریان های سیاسی دور شوند.
وی از زمان روی آوردنش به موسیقی (پاپ-سنتی) و با خواندن آلبوم نسیما (سال۸۰) و آلبوم شکوه عشق باانتقادات اهالی موسیقی سنتی مواجه شد. ناگفته نماند که آلبوم نسیما با استقبال فراوانی روبرو شد این آلبوم ساخته استاد فضل الله توکل بود که بر اساس گام ها و دستگاه های موسیقی سنتی و با رنگ بوی مدرن وامروزی تنظیم شده بود . اسقبال فراوان از آلبوم نسیما، پاسخ محکمی به انتقادات بی پایه ی منتقدین بود.اما بیشترین انتقادات به آلبوم شکوه عشق به اهنگسازی فریدون خشنود بود که حتی دامنه ی انتقادات به آلبوم های بعدی ساخته فریدون خشنود هم کشیده شد. اکثر منتقدین سبک خواندن ،اشعار، تنظیم و ترکیب ساز بندی این البوم ها را نامناسب میدانستند.
وی در برنامه ی تلویزیونی شب شیشه‌ای(ومطبوعات) به این انتقادات اینگونه پاسخ داد (نقل به مضمون):
من تابحال ده ها ابوعطا خوانده ام دههاافشاری وچندین سه گاه وهمه مانند هم بوده است. من حق دارم بعنوان یک خواننده تجربیات جدید داشته باشم. برای من بعد از رضایت خدا و مردم بازگشت سرمایه ی سرمایه گذاران مهم است.
وی در پاسخ سوال وانتقاد مجری که چرا اینقدر پیاپی آلبوم منتشر میکنید. گفت:
من اهل خوش نشینی نیستم که سالی یک آلبوم بدهم.من با آهنگسازان جوان کار میکنم وبدین صورت به فعالیت هنریم بصورت فعال ادامه میدهم وبه پرورش آهنگسازان جوان کمک میکنم.
افتخاری در تیرماه ۱۳۹۲ با انتشار نامه ای خطاب به محمد رضا شجریان از او درخواست آشتی مجدد کرد. این نامه که با تیتر “بیا همایون هم باشیم” منتشر شد، نشان می داد که روابط این دو خواننده موسیقی ایران به سردی گراییده است
